XIX. yüzyıl sonları XX. yüzyıl başlarında Avrupa'daki demokratikleşme hareketlerinin de etkisiyle Rusya ve Osmanlı gibi imparatorluklarıda çarın ya da sultanın yetkilerini kısıtlamak için çeşitli faaliyetler cereyan etmiştir. Rusya coğrafyasında bu faaliyetlerin bir sonucu olarak 1905 yılında meşrutiyetin ilanı ile beraber kısmî özgürlük ortamı doğmuştur. Bu hava, Azerbaycan'da kendisini hissettirmiş, başta basın-yayın ve eğitim olmak üzere, pek çok alanda faaliyetler artmıştır. Bu dönem pek çok aydın halkı bilinçlendirmek ve eğitmek amacıyla önemli çalışmalar yapmıştır. Bu isimlerden birisi çok yönlü bir kişilik olan Sultan Mecid Ganizâde'dir. Azerbaycan edebiyatının mihenk taşlarından biri olan Sultan Mecid Ganizâde (1866-1937) eğitimci kimliği ile tanınmış olmasına rağmen roman, hikâye, tiyatro, şiir gibi bir çok alanda eserler vermiştir. Ders kitapları kaleme almış ve sözlük çalışmaları yapmış olan yazarın başka dillerden çevirileri de mevcuttur. Tiyatroya önem veren Ganizâde, Neriman Nerimanov ve Habib Bey Mahmutbeyov (1864-1928) ile birlikte Azerbaycan'da tiyatro topluluklarında faal olarak çalışmış, genç yeteneklerin sahneye çıkmasına öncülük etmiştir. Yaklaşık elli yıl eğitim alanına emek veren yazar, arkadaşı Habib Bey Mahmutbeyov ile birlikte ilk Rus-Azerbaycan Mektebi'ni kurmuş, öğretmenlik, okul müdürlüğü, müfettişlik, sözlük komisyon üyeliği gibi eğitim camiasında farklı görevlerde bulunmuştur. Stalin dönemi devlet terörünün kurbanlarında biri olan Ganizâde, rejim muhalifi olduğu suçlamasıyla tutuklanıp 1937 yılında kurşuna dizilerek idam edilmiştir. Bu çalışmada, çağdaş Azerbaycan edebiyatının gelişimindeki önemli isimlerden biri olan Ganizâde'nin roman ve hikâyelerindeki "kadın" teması üzerinde durulacak, yazarın edebî eserlerinde kadın karakterleri nasıl konumlandırdığı incelenecektir.
Azerbaycan edebiyatı, roman, hikâye, Sultan Mecid Ganizâde, kadın