Sultan Mecid Ganizâde'nin Roman ve Hikâyelerinde "Kadın" Teması
(The Theme of "Women" in Sultan Mecid Ganizâde's Novel and Stories )

Yazar : Zeynep YILDIRIM  & Yılmaz ÖZKAYA  
Türü : Araştırma Makalesi
Baskı Yılı : 2025
Sayı : 37
Sayfa : 59-70
Doi : http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut659
    


Özet

In the late nineteenth and early twentieth centuries, under the influence of democratization movements in Europe, various activities took place in empires such as Russia and the Ottoman Empire in order to restrict the power of the tsar or the sultan. As a result of these activities in Russia, a partial environment of freedom emerged with the proclamation of the constitutional monarchy in 1905. This atmosphere made itself felt in Azerbijan, and activities in many fields, especially in the press and education, increased. During this period, many intellectuals made important efforts to raise public awareness and education. One of the these names was Sultan Mecid Ganizâde, a versatile personality. Sultan Mecid Ganizâde (1866-1937), one of the cornerstones of Azerbaijani literature, although he was known as an educator, he produced works in many fields such as novels, stories, theatre and poetry. The autor, who wrote textbooks and dictionary works, has translations from other languages. Ganizâde, who gave importance to theatre, worked actively in theatre troupes in Azerbaijan together with Neriman Nerimanov and Habib Bey Mahmudbeyov (1864-1928) and pioneered young talents to take the stage. The author, who worked in the field of education for about fifty years, founded the first Russian-Azerbaijani School together with his friend Habib Bey Mahmudbeyov, and held different positions in the education community such as teacher, school director, inspector, dictionary commission member. One of the victims of the Stalin-era state terror, Ganizâde was arrested on changes of being a regime opponent and executed by firing squad in 1937. In this study, the theme of "woman" in the novels and stories of Ganizâde, one of the important figures in the development of contemporary Azerbaijani literature, will be emphasized and how the author positions female characters in his literary works will be examined.



Anahtar Kelimeler

Azerbaijani literature, novel, story, Sultan Mecid Ganizâde, woman



Abstract

XIX. yüzyıl sonları XX. yüzyıl başlarında Avrupa'daki demokratikleşme hareketlerinin de etkisiyle Rusya ve Osmanlı gibi imparatorluklarıda çarın ya da sultanın yetkilerini kısıtlamak için çeşitli faaliyetler cereyan etmiştir. Rusya coğrafyasında bu faaliyetlerin bir sonucu olarak 1905 yılında meşrutiyetin ilanı ile beraber kısmî özgürlük ortamı doğmuştur. Bu hava, Azerbaycan'da kendisini hissettirmiş, başta basın-yayın ve eğitim olmak üzere, pek çok alanda faaliyetler artmıştır. Bu dönem pek çok aydın halkı bilinçlendirmek ve eğitmek amacıyla önemli çalışmalar yapmıştır. Bu isimlerden birisi çok yönlü bir kişilik olan Sultan Mecid Ganizâde'dir. Azerbaycan edebiyatının mihenk taşlarından biri olan Sultan Mecid Ganizâde (1866-1937) eğitimci kimliği ile tanınmış olmasına rağmen roman, hikâye, tiyatro, şiir gibi bir çok alanda eserler vermiştir. Ders kitapları kaleme almış ve sözlük çalışmaları yapmış olan yazarın başka dillerden çevirileri de mevcuttur. Tiyatroya önem veren Ganizâde, Neriman Nerimanov ve Habib Bey Mahmutbeyov (1864-1928) ile birlikte Azerbaycan'da tiyatro topluluklarında faal olarak çalışmış, genç yeteneklerin sahneye çıkmasına öncülük etmiştir. Yaklaşık elli yıl eğitim alanına emek veren yazar, arkadaşı Habib Bey Mahmutbeyov ile birlikte ilk Rus-Azerbaycan Mektebi'ni kurmuş, öğretmenlik, okul müdürlüğü, müfettişlik, sözlük komisyon üyeliği gibi eğitim camiasında farklı görevlerde bulunmuştur. Stalin dönemi devlet terörünün kurbanlarında biri olan Ganizâde, rejim muhalifi olduğu suçlamasıyla tutuklanıp 1937 yılında kurşuna dizilerek idam edilmiştir. Bu çalışmada, çağdaş Azerbaycan edebiyatının gelişimindeki önemli isimlerden biri olan Ganizâde'nin roman ve hikâyelerindeki "kadın" teması üzerinde durulacak, yazarın edebî eserlerinde kadın karakterleri nasıl konumlandırdığı incelenecektir.



Keywords

Azerbaycan edebiyatı, roman, hikâye, Sultan Mecid Ganizâde, kadın